In de topsectoren werken bedrijven, wetenschap en overheid samen aan innovatie en kennisdeling. Het doel is om te zorgen dat Nederland economisch tot de wereldtop blijft behoren en om oplossingen te vinden voor maatschappelijke uitdagingen als vergrijzing en schaarste van voedsel, water en energie. In deze aflevering: Jacqueline Vaessen, boegbeeld van de Topsector Chemie (ChemistryNL) en ook voorzitter van de kennis- en innovatieagenda Circulaire Economie.
Wat houdt het werk van uw topsector in?
‘ChemistryNL werkt aan innovatie in de industrie door publiek-private samenwerking tot stand te brengen en start-ups en scale-ups te stimuleren. Mijn rol is om maatschappelijke uitdagingen te vertalen naar concrete vraagstukken waarvoor bedrijfsleven en kennisinstellingen samen een oplossing kunnen bieden. Wij brengen de juiste partijen bij elkaar, passend bij de dossiers, zoals de circulariteit van schaarse grondstoffen voor de energietransitie. Met nieuwe schone technologieën en nieuwe bedrijvigheid met hoge exportwaarde stimuleren we nieuw verdienvermogen voor Nederland.
De andere boegbeelden doen dat voor de andere negen topsectoren in Nederland. Sterke sectoren zijn een belangrijke basis voor innovatie- en industriebeleid. Samen kijken we bijvoorbeeld naar de Nationale Groeifondsvoorstellen en andere kansen die we gezamenlijk willen oppakken. Vanuit de diverse sectoren kunnen we vraagstukken van verschillende zijden belichten.
Chemie lijkt een op zichzelf staande sector, maar dat is het niet. Het komt terug in alles: onze voeding, kleding, medische toepassingen, in elektronica en in lucht- en ruimtevaart. Daarom werk ik ook veel samen met mijn collega-boegbeelden van Energie en Hightech (HTSM). Neem een electrolysor waarmee je groene waterstof maakt: dat apparaat is hightech, het proces dat erin plaatsvindt is chemie en het produceert energie.’
Welke ontwikkelingen ziet u in uw sector?
‘Defossilisering: we moeten uiteindelijk producten gaan maken die niet meer gebaseerd zijn op olie en gas. Daaraan wordt door R&D-afdelingen van bedrijven, in de wetenschap en bij toegepaste onderzoeksorganisaties hard gewerkt. De regels in Nederland worden steeds strenger en complexer, terwijl fabrieken in het buitenland, buiten de EU en zelfs binnen de EU, die regels niet hebben, waardoor ze goedkoper kunnen produceren. Veel ceo’s twijfelen dan ook of de volgende investeringen in Nederland moeten plaatsvinden, vanwege het ontbrekende level playing field. Ook de beschikbaarheid van elektriciteit is belangrijk: wanneer je van olie en gas af wil in de chemische industrie, is een van de opties om elektrisch te gaan werken. Maar daar heb je enorm veel duurzame elektriciteit voor nodig en die is er op dit moment nog niet.’
Waar zet u zich voor in?
‘Samen met het Nationaal Platform Materialen NL hebben we een kennisagenda kritische grondstoffen gemaakt, die ik in augustus tijdens de ChemistryNL Summit heb uitgereikt aan minister Adriaansens van EZK. Daarin hebben we inzichtelijk gemaakt dat de plannen voor de energietransitie een groter beslag leggen op de kritieke materialen die we nu voorhanden hebben. We moeten dus initiatieven ontwikkelen die vervangende of mindere kritieke materialen gebruiken. Hier ligt dus ook weer een kans voor het Nederlandse bedrijfsleven.
Als boegbeeld ben ik aanjager voor groeifondsprojecten. We hebben een programma gericht op groene waterstof (GroenvermogenNL), op geavanceerde chemie door middel van robotica en AI (robotlab voor big chemistry), circulaire plastics (Circular PlasticsNL) en biobased grondstoffen (BioBased Circular). CircularPlastics richt zich op hoe we bijvoorbeeld afvalplastic weer kunnen terugbrengen naar oorspronkelijke bouwstenen. Biobased Circular kijkt naar naar hoe we bouwstenen kunnen maken uit het bio reststromen. En we hebben een zeer belangrijk toegekend voorstel rond batterijrecycling.
Daarnaast zijn we nog een aantal voorstellen aan het uitwerken: FutureCarbonNL, gericht op afvangen en hergebruik van CO2, en HeatWise, gericht op het slimmer omgaan met proceswarmte. Momenteel wordt ook gewerkt aan een voorstel rond kritieke materialen, om in ieder geval voor een deel Nederland en Europa te voorzien van noodzakelijke grondstoffen. Met deze voorstellen bouwen we aan innovatieve ecosystemen waarmee we onszelf internationaal kunnen positioneren. Het is daarbij wel enorm van belang dat bedrijven die hoger in de waardeketen zitten, veelal maakbedrijven, zich aansluiten bij de consortia om tijdig mee te denken.’
Hoe belangrijk is de internationale markt voor ChemistryNL?
‘De chemie is van oorsprong internationaal gericht, heeft in het buitenland een sterke reputatie en is een belangrijk onderdeel van de export. Bijna heel Noord-Rijn-Westfalen bijvoorbeeld krijgt via ondergrondse pijpleidingen grondstoffen uit Nederland.
Tijdens de coronapandemie hebben we de focus voor de komende jaren bepaald: de overstap naar groene grondstoffen en het ontwikkelen van duurzame materialen en processen. Elektrificatie en alternatieve koolstofbronnen zijn daarvoor randvoorwaarden. Die koolstof kan afkomstig zijn uit biobased producten, recycling en uit het terugbrengen van CO2 in de koolstofketen. Daarop hebben we onze internationale agenda afgestemd en de samenwerking gezocht met andere landen: de VS (kritieke en geavanceerde materialen), Duitsland (waterstof en elektrochemie), China (recycling), Japan (geavanceerde materialen) en Frankrijk en Brazilië, die beide veel biomassa hebben en met ons kennis willen opbouwen om die biomassa in te zetten voor producten met een hoge toevoegde waarde.’
Afgelopen december zijn jullie op innovatiemissie naar Brazilie gegaan.
‘Het was een fantastisch programma met zo’n dertig deelnemers uit onder andere universiteiten en start-ups. In Brazilië hebben ze bijvoorbeeld veel rietsuiker. Als je kijkt naar zo’n sugarmill waar ze rietsuiker omzetten in bio-ethanol, heel indrukwekkend. Aan het hele proces werken in totaal 40.000 mensen en dus voor Brazilië belangrijk om de bestaanszekerheid van de bevolking te vergroten.
Er komt een NWO-subsidieregeling voor samenwerking tussen Brazilië en Nederland rond groene chemie. Met minister Adriaansens openen we op 5 februari in samenwerking met het bedrijfsleven een Nederlands-Braziliaans onderzoeksinstituut voor de reductie van broeikasgassen. We kijken ook hoe we bedrijven van beide landen kunnen koppelen.’
Wat kunt u betekenen voor het Nederlandse bedrijfsleven?
‘Wij ondersteunen de innovatieve chemie bij het vinden van kennispartners, nieuwe technologieën of financiële middelen. We organiseren bijvoorbeeld rondetafels met start-ups, waar heel praktische kennis wordt uitgewisseld. Heel belangrijk is ook onze Human Capital Agenda. Want hoe zorgen we dat we ook in de toekomst voldoende mensen met de juiste competenties hebben?
Als topsector richten we ons ook op kleine bedrijven die een extra zetje nodig hebben. Zo is er GoChem, een specifiek laagdrempelig instrument waarmee mkb-ers subsidie kunnen vragen om samen met hogescholen een oplossing te bedenken voor hun uitdaging. We hebben juist de kleinere innoverende bedrijven nodig om onze ambities waar te maken. Onlangs hebben we elf biobased projecten kunnen financieren die bijdragen aan de transitie naar een duurzame circulaire economie. De energie en het ondernemerschap dat ik bij dit soort projecten zie, maakt mij hoopvol over het toekomstig potentieel in deze uitdagende tijd.’
Meer weten over de diensten van ChemistryNL? Check de Business Portal op de website.
