Aandacht nodig voor kritieke grondstoffen na corona

Met het einde van de COVID-19 pandemie in zicht richt de Europese Unie zich op het herstel van de economie en het verwezenlijken van de duale transities: de groene en de digitale transitie. Via de 'gewone' Europese begroting en via het Europese herstelfonds wordt er veel geld uitgetrokken om deze transities te verwezenlijken. Er kan (weer) gebouwd en geproduceerd worden. Maar dan moeten de benodigde grondstoffen wel voorhanden zijn. En precies dat zou nog wel eens een probleem kunnen worden. De transitie naar een digitale, energie efficiënte en klimaatneutrale economie gaat gepaard met een sterke toename van de vraag naar zogenoemde kritieke grondstoffen ook wel Critical Raw Materials (CRM). CRMs zijn grondstoffen die worden toegepast in  bijvoorbeeld batterijtechnologie, windmolens en geavanceerde elektronica en juist deze grondstoffen kennen een kwetsbare toeleveringsketen.

De Europese Commissie heeft 30 kritieke grondstoffen geïdentificeerd die de EU nodig heeft voor strategische technologieën en sectoren. Voor deze grondstoffen is de EU voor een groot deel afhankelijk van niet-Europese landen zoals China, Turkije en Zuid-Afrika. Ter illustratie, de EU produceert zelf ongeveer 1% van de benodigde grondstoffen voor windenergie en zonnepanelen, minder dan 1% voor lithium-ion batterijen en brandstofcellen, en ongeveer 2% voor robotica. Voor deze en andere kritieke grondstoffen is de EU dus voor meer dan 98% afhankelijk van niet-Europese landen. Het Europees Parlement onderkent deze problematiek en heeft in dat kader een rapport over kritieke grondstoffen geschreven: ‘a European strategy for Critical Raw Materials’. Dit zogenaamde own initiative report is een reactie van het Europees Parlement op de Critical Raw Materials Agenda die de Europese Commissie afgelopen najaar heeft gelanceerd. De conceptversie van het rapport is op donderdag 17 juni besproken in het Europees Parlement.

Het conceptrapport bestaat voornamelijk uit aanbevelingen van het Europees Parlement gericht aan de Europese Commissie. Het EP vraagt de Commissie om meer onderzoek te doen naar kritieke grondstoffen, benadrukt het belang van recycling en hergebruik, vervanging van kritieke grondstoffen door niet-kritieke (substitutie), pleit voor de inzet van secundaire grondstoffen en stelt tot slot dat de EU, indien mogelijk, zelf meer CRMs moet produceren of meer partnerschappen met derde landen aan moet gaan, zodat de EU voor zijn grondstoffentoevoer minder afhankelijk wordt van slechts een paar landen (diversificatie). Daarbij vindt het EP dat de winning van grondstoffen zo milieuvriendelijk moet plaatsvinden.

Tijdens het debat van 17 juni jl. heeft Peter Handley, afdelingshoofd grondstoffen bij de Europese Commissie, gereageerd op het conceptrapport. Hij erkent het belang van een goede toestroom van kritieke grondstoffen om de transities te verwezenlijken en onderschrijft de punten van het Europees Parlement. Ter aanvulling stelde hij dat kritieke grondstoffen altijd verbonden zullen zijn aan geopolitieke vraagstukken en benadrukte hij het bredere tekort aan grondstoffen. Naast kritieke grondstoffen is er momenteel ook een tekort aan ‘reguliere’ grondstoffen zoals bouwmaterialen en metalen.

VNO-NCW en MKB-Nederland zijn al geruime tijd actief op het (kritieke) grondstoffen dossier en kijken positief naar het conceptrapport van het Parlement en de ambitie van de Commissie om met kritieke grondstoffen aan de slag te gaan. Uiteraard is, net als bij andere onderwerpen, de uitwerking cruciaal. Vandaar dat wij de Commissievoorstellen die hieruit voortkomen nauwkeurig in de gaten zullen houden.