Hoe vinden we een manier om te leven en te werken met COVID zonder dat het land steeds op slot moet? Welk beleid is er nodig om telkens nieuwe beperkende maatregelen te voorkomen? Vier experts vertellen hoe we dat voor elkaar kunnen krijgen, zonder grote gezondheidsrisico’s te nemen én economisch verantwoord.
Weer volledig open, zonder telkens (gedeeltelijke) lockdowns en/of beperkende maatregelen? Ook ondernemers zijn er hard aan toe om gewoon weer aan het werk te kunnen zonder de slopende onzekerheid die telkens veranderende coronamaatregelen veroorzaken. Natuurlijk wel op een verantwoorde manier, zonder grote risico’s voor wat betreft de kans op gezondheidsschade, maar ook zonder grote risico’s te nemen met de ondernemers in ons land. Deze vier experts denken dat dat kan en wel zo:
#1. Verhoog de vaccinatiegraad
Nederland kan zich voorstaan op een hoge vaccinatiegraad. Maar er valt nog wel iets te winnen. Denk aan vaccinatie van kinderen, migranten en weigeraars. Daar moet nu snel werk van gemaakt worden, want hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe kleiner de kans dat het virus of een andere variant dan waarmee we nu te maken hebben, zich verspreidt. En dan zijn maatregelen zoals een lockdown niet meer nodig. 'Zorg echt voor maximale vaccinatie', stelt Wim Schellekens, voormalig huisarts en lid van het RedTeam, een onafhankelijke expertgroep tegen COVID. 'Ga de wijken in, gebruik influencers om mensen te bereiken. En maak het voor mensen zo gemakkelijk mogelijk.' Veldepidemioloog Amrish Baidjoe is het daar mee eens: 'Er zijn veel mensen met een lagere socio-economische achtergrond en laaggeletterden die via de persconferenties niet bereikt. In een wijk als het Rotterdamse Feijenoord is de volledige vaccinatiegraad veel lager dan het landelijke gemiddelde, ook onder hoog-risico groepen. Er zijn veel jongeren nog niet gevaccineerd en 40 procent van de jongeren onder de 25 woont nog bij hun ouders. Dus er is wel steeds contact. Ook op de werplekken komen we elkaar tegen, dus vormen van thuiswerken blijven nodig om onnodige contacten te vermijden.'
#2. Houd de test- en onderzoekscapaciteit in stand
Het kabinet zet in op vaccineren, maar dat alleen is niet voldoende. Schellekens houdt er rekening mee dat 15 procent van de bevolking onbeschermd blijft en de effectiviteit van de vaccins tegen deze deltavariant is 86 procent. 'We blijven dus besmettingen houden en het virus kan blijven circuleren. Die besmette personen moeten we snel opsporen en zij moeten in isolatie en hun contacten in quarantaine.' Schellekens is resoluut: 'We weten dat maar 50 procent zich aan de quarantaine houden, van mij moet dat echt minder vrijblijvend zijn. Hoe? Motiveren, controleren en zo nodig sancties.'
'het is belangrijk te blijven testen: grootschalig'
Nog afgezien van de groep die onbeschermd is of bij wie het vaccin minder goed werkt; er komen zeker nieuwe varianten of nieuwe virussen. Al dan 'geïmporteerd' via reizigers van en naar Nederland. Dan is het belangrijk om de infrastructuur voor testen, bron- en contactopsporingen en quarantaine in stand te houden. 'De productiecapaciteit van vaccins moet worden verhoogd, maar dat is behoorlijk complex omdat de onderdelen van over de hele wereld komen', aldus Hans Schikan, speciaal gezant vaccins. 'Het is dan ook belangrijk te blijven testen. We pleiten voor grootschalig testen, maar ook het checken van het rioolwater. En zet in op ict: we kunnen al computers laten berekenen wat voor soort varianten er mogelijk zijn bij een bepaald virus.' Al valt natuurlijk nooit helemaal te voorspellen hoe het virus zich ontwikkelt, legt de vaccin-gezant uit. 'Zorg dat er een systeem klaarstaat. Net als het leger. Dat ook oefent voor als het nodig is. Als je nog vanaf nul moet beginnen, duurt het te lang. Zorg dat je genoeg onderdelen voor vaccinproductie hebt en dat er voldoende capaciteit beschikbaar is. Maar ook dat er voldoende injectienaalden, testbuizen en dat soort zaken voorradig zijn. Het moet allemaal binnen 3 tot 6 maanden klaar staan en up and running kunnen zijn.'
Ondertussen werkt de Stichting Open Nederland aan manieren om grote test-pieken in Nederland aan te kunnen, om het 'normale' leven zo veel mogelijk doorgang te laten vinden, vertelt voorzitter Pier Eringa: 'Wij zijn nu bezig de ict te versterken, zodat we op dat gebied niet kwetsbaar zijn. En we bouwen ook de testinfrastructuur uit, zeker in grote steden om grote pieken te voorkomen. We denken nu ook aan mobiele teststraten bij grote evenementen.'
Deze drie soorten testaanpak zijn er1. Testen bij klachten
Bij klachten moet een PCR-test snel en laagdrempelig mogelijk zijn. Hoe sneller de test en de uitslag hoe eerde de GGD bij een positieve uitslag contactonderzoek kan doen en contacten in quarantaine kan zetten voordat zij anderen kunnen besmetten.
2. Screeningstesten
Deze preventieve screenings-(snel)testen zijn bedoeld om scholen, bedrijven, fabrieken besmettingsvrij te houden. Routinematig 1 á 2 maal per week een sneltest uitvoeren bij alle betrokkenen ‘vangt’ elke keer minstens 80 procent van alle besmette personen. Met name als alle maatregelen worden afgeschaald en de besmettingsdruk laag is, is dit een belangrijke aanpak om weer redelijk normaal te onderwijs te kunnen. geven en veilig te kunnen weken waar thuiswerken niet mogelijk is.
3. Toegangstesten
Met (snel)testen binnen 24 uur kunnen evenementen mogelijk veilig worden gehouden en kan mogelijk de horeca weer op normale capaciteit functioneren. Voorwaarde is wel dat de besmettingsdruk weer laag is.
#3. Help mee de wereld te vaccineren
We weten het inmiddels wel: COVID is geen Nederlands probleem. Ook als Nederland 'helemaal veilig' is, blijft het belangrijk ook de rest van de wereld gevaccineerd te krijgen. Alleen al omdat Nederlanders op reis gaan en een nieuwe virusvariant kunnen meenemen naar huis. Maar ook toeristen of buitenlandse ondernemers die hier zakendoen kunnen het virus meenemen. 'De hele wereld is met elkaar verbonden', zegt veldepidemioloog Baidjoe. 'Dat heeft ons veel gebracht aan handel en ervaringen, maar ook ziektes. Nu moeten we andere landen helpen bij de vaccinaties. De overheid moet inzien dat dat geen liefdadigheid is, maar bittere noodzaak. Zo helpen we voorkomen dat elders op de wereld besmettingshaarden ontstaan en dus ook nieuwe varianten, met ernstige uitkomsten in die landen. Daar profiteren we dan zelf óók weer van. En vaccins zijn ook geopolitiek, dat zag je met het Russische spoetnik-vaccin. Hoe wij omgaan met onze vaccins, bepaalt ook hoe de rest van de wereld naar het Westen kijkt.'
'andere landen helpen met vaccinaties is geen liefdadigheid, maar bittere noodzaak'
'Eigen productiecapaciteit is van belang', vindt speciaal gezant vaccins Schikan. Ook omdat vaccins inzet zijn van geopolitieke strijd. 'Landen om ons heen doen dat nu beter dan wij.'
En, zeggen de deskundigen, het Nederlandse bedrijfsleven kan daarbij logistiek ondersteunen. Ze zien ook graag een afstemming qua virusbestrijding op Europees niveau. 'Zeker in de grensstreek', zegt Baidjoe. 'We werken op vele vlakken samen met Duitsland, dan moet het hierbij toch ook lukken? Bedrijven zouden daar ook meer op moeten aandringen bij de politiek.' RedTeamlid Schellekens ziet daarnaast nog graag dat er een strenger indambeleid is: 'Er komen vliegtuigen vol aan op Schiphol en daar wordt niet of amper gecontroleerd. Bij het autoverkeer is dat lastiger, dat begrijp ik. Maar doe in elk geval wat je kunt. Alles telt.'
#4. Handel snel
En als het aantal besmettingen dan tóch snel gaat stijgen, zorg dan dat je snel en kort en krachtig optreedt, luidt het devies van de experts. Dat is de les die ze hebben getrokken uit de manier waarop we tot nu toe zijn omgegaan met de pandemie. 'Meteen indammen', zegt Schellekens. 'Kijk maar naar vorig jaar. Toen waarschuwden we het kabinet als RedTeam voor de zomer omdat de besmettingen snel opliepen. Maar de politici gingen op vakantie en maatregelen bleven uit.' Hij wil maar zeggen: dat moeten we nooit meer zo doen. Dan ontstaat er een 'kwakkellockdown' en blijven maatregelen veel te lang nodig. Volgens veldepidemioloog Baidjoe moet Nederland sneller de signalen serieus nemen: 'Toen de deltavariant zich al aandiende, gingen wij verder versoepelen. Terwijl we zagen wat er in het Verenigd Koninkrijk gebeurde. In de VK is berekend dat eerder ingrijpen toen de pandemie zich aandiende tijdens de eerste golf, 50 procent van de doden had kunnen voorkomen. Je kunt je voorstellen dat dat ook voor economische schade geldt. We moeten dus leren van de drie eerdere golven.'
#5. Betrek het bedrijfsleven er bij
Er is veel kennis bij ondernemers en ze hebben een groot netwerk. Gebruik die en doet dat snel, menen de experts. Bijvoorbeeld omdat ze mensen kunnen bereiken om zich te laten vaccineren. Of omdat ze producten kunnen maken die het dagelijks leven veiliger maken. Denk bijvoorbeeld aan ict, ventilatie of testaanpak. Bovendien kunnen ze de boodschap over veiligheidsmaatregelen mee helpen uitdragen. 'Wat ik mis is het gemeenschapsgevoel. Het OMT en de overheid zitten in een ivoren toren en 'redden de maatschappij'. Dat is het beeld dat je krijgt', zegt Baidjoe. 'Maar bedrijven hebben ook invloed op de maatschappij. Maak daar gebruik van. Hoe kunnen zij hun netwerk inzetten? Hun expertise? Laat bedrijven en lokale ondernemers ook je ambassadeurs zijn.'
'ik dacht dat het grootspraak was van Trump, maar het is echt gelukt dat vaccin te ontwikkelen'
Schikan ziet ook graag dat overheid en bedrijfsleven samenwerken: 'Kijk maar naar de VS: daar werd al snel een enorme capaciteit ingezet om een vaccin te ontwikkelen en te produceren. Ik dacht dat het grootspraak van Trump was, maar het is ze echt gelukt. Ook omdat bedrijven hebben samengewerkt die misschien concurrenten waren.' Schikan zou ook graag een brug willen zien tussen de gezondheidszorg en de industrie. 'Duitsland heeft net een tender uitgeschreven voor zo’n 600 miljoen vaccins per jaar voor vijf jaar. De voorwaarde is wel dat deze vaccins op Duitse bodem moet worden geproduceerd. In het Verenigd Koninkrijk is een taskforce opgezet die niet alleen naar vaccinproductie kijkt, maar ook naar de economische aspecten daarvan. Wij kunnen dat ook doen, dat is goed voor de zorg én voor de bv Nederland. Ik weet, er is een spanningsveld als bedrijven geld verdienen omdat er mensen ziek zijn of worden. Maar het bedrijfsleven is een belangrijke speler bij het aandragen van oplossingen. En als de overheid bereid is ook risico te dragen, dan kan deze ook voorwaarden stellen aan afname en prijs.'
Op de hoogte blijven van onze beste artikelen? Schrijf je dan gratis in voor onze nieuwsbrief.
PLUS 3 TIPS VOOR ONDERNEMERS:Zorg voor ventilatie
Zorg ook voor goede ventilatie, tipt Schellekens. ‘Dat kan ‘gewone’ doorstroomventilatie zijn, dus dat je ramen en deuren tegen elkaar openzet. Als dat niet kan, of er is meer nodig, kijk dan naar HEPA-filters.’
Licht je personeel goed voor
Spreek mensen aan op hun gedrag en bevorder thuiswerken of een hybride vorm, aldus de experts. ‘En informeer je medewerkers goed als werkgever’, voegt Eringa toe. ‘Volg de adviezen van de overheid op. Onderschat dit virus niet en denk niet ‘het komt wel goed’.’
Testen testen testen
Schellekens: ‘Waar thuiswerken niet mogelijk is, bijvoorbeeld in bedrijven als slachterijen, kun je denken aan preventief testen. Je zult niet alle besmettingen pakken, maar het is beter dan geen gevallen vinden.’ Eringa voeg toe: ‘En wat we in het buitenland veel zien is zelftesten onder toezicht. Dan kan iemand van het bedrijf toezicht houden als werknemers zich testen. Dat kan niet overal, maar het is wel een goede optie.’
